Vergi Terimleri ve Anlamları

Bilinmesi gereken en önemli vergi terimlerini A'dan Z'ye sizin için derledik.

VERGİ TERİMLERİ VE ANLAMLARI

Amme nedir?

• Kamu, devlet.

Amme borçlusu nedir?

• Amme alacağını ödemek zorunda olan hakiki ve hükmi şahısları ve bunların kanuni temsilci veya mirasçılarını ve vergi mükelleflerini, vergi sorumlusunu, kefili ve yabancı şahıs ve kurumlar temsilcileridir.

Amortisman nedir?

• Duran varlıkların yıpranma, aşınma ve eskime payıdır. Maddi duran varlıklar kullanıldığı muhasebe dönemlerine dağıtılır ve gider yazılır.

Arizi kazanç nedir?

• Devamlı bir faaliyet çerçevesi içinde olmayan muamelelerden doğan kazançlardır.

Beyan nedir?

• Mükellef ya da vergi sorumlusunun vergi kanunlarına göre hesaplayıp tespit ettiği vergi matrahını, bağlı oldukları vergi dairesine beyan etmesidir.

Beyanname nedir?

• Beyanname, yazı ile yapılan bildirim demektir. Genellikle vergi borçlarının miktarını hesaplamak için mükellef ya da vergi sorumlularınca, yasalarda belirtilen dönemlerde vergi dairelerine verilir.

Bilanço nedir?

• Bir işletmenin belli bir dönem sonunda alacak verecek durumunu, bütün mal ve para varlığını dengeli bir biçimde gösteren çizelgedir. Aktif ve pasif olmak üzere iki tabloyu ihtiva eder.

Borsa rayici nedir?

• Menkul kıymetler ile kambiyo ve ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerinin ortalama değeridir.

BSMV nedir?

• BSMV; Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi'dir. Banka ve sigorta şirketlerinin Finansal Kiralama Kanununa göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar üzerinden hesapladıkları vergidir.

Ceza ihbarnamesi nedir?

• Vergi yükümlüsüne kesilen ve tebliğ edilen vergi cezasını içeren belgedir.

Dar mükellef kimdir?

• Sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilen, Türkiye'de yerleşmiş olmayan kişi ve kurumlardır.

Defterikebir nedir?

• Büyük defter olarak da bilinen Defterikebir; yevmiye defterine geçirilmiş olan işlemleri buradan alarak usulüne göre hesaplara dağıtan ve düzenli olarak bu hesaplarda toplayan muhasebe defteridir. VUK göre Defterikebirin tutulması zorunludur.

Değerleme nedir?

• Vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir.

Emtia nedir?

• Ticarete konu olan altın, gümüş, petrol, doğal gaz, bakır, pamuk, mısır, buğday, şeker, kahve gibi malların tümüne verilen addır.

Envanter defteri nedir?

• İşe başlama tarihinde ve müteakiben her hesap döneminin sonunda çıkarılan envanterler ve bilançoların kaydedildiği, VUK göre tutulması zorunlu olan defterdir.

Fatura nedir?

• Satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan ya da işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.

Gayrimenkul sermaye iradı nedir?

• Gayrimenkul sermaye iradı, kira geliri demektir. 193 Sayılı GVK'da belirtilen mal ve hakların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelirler "gayrimenkul sermaye iradı" olarak ifade edilmektedir ve belli koşullar altında gelir vergisine tabi tutulmaktadır.

Gerçek kişi kimdir?

• Vergiye tabi kazanç elde eden kişilerdir.

Gider pusulası nedir?

• Vergiden muaf esnafa, yaptırılan işler veya onlardan satın alınan emtia için tanzim edilip, esnafa imza ettirilen belgedir. Gider pusulası, fatura hükmündedir.

Haiz nedir?

• Bir şeyi elinde bulundurmak.

Harcırah nedir?

• Ödenmesi gereken yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafından birini, birkaçını ya da tamamı.

Hasılat defteri nedir?

• Yabancı nakliyat kurumları veya bunları Türkiye'de temsil eden şube veya acentelerinin Türkiye'de elde ettikleri hasılatı tarih sırasıyla ve müfredatlı olarak kaydetmek zorunda oldukları defter.

Hesap dönemi nedir?

• Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmayanlar için, bunların müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı 12'şer aylık özel hesap dönemleri belli edebilir. Defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır.

İntifa hakkı nedir?

• İntifa hakkı, kanunlarla güvence altına alınmış malikin sahip olduğu kullanma hakkını ifade eder. Sözleşmede aksi hükümler yer almadığı sürece ve sözleşmede hak sahibinin şahsi kullanımı belirtilmediği durumlarda başkasına devredilebilir. Medeni kanunlar çerçevesinde düzenlenen esaslara göre hükümler verilmektedir. İntifa hakkı, gerçek kişilerde ölüm ile tüzel kişilerde ise 100 yıllık sürenin dolması ile son bulur.

İrat nedir?

• Gelir, kazanç.

İrtifak hakkı nedir?

• Medeni Kanun'a göre taşınmaz bir maldan, özel bir sebebe dayanarak kullanma olanağı veren irtifak hakkı, sınırlı ayni haklardan biridir. Kanuna göre irtifak hakkı, hak sahibine bazı hakları verirken, hakka konu olan taşınmazın malikinin bazı hak ve faydalardan yararlanmasını sınırlar.

İstihdam nedir?

• Bir hizmette kullanmak, hizmete almak.

İstimlak nedir?

• Kamulaştırmak, kamu kurumunun bir mala bedelini ödemek suretiyle zorla el koymasıdır.

İstisna nedir?

• Bir vergi konusunun vergi dışı tutulmasıdır. Kısmen veya tamamen olabilir.

İzaha davet nedir?

• Vergi incelenmesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önce verginin ziyaa uğradığına dalalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitler hakkında, tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmamış olması kaydıyla mükelleflere yapılan çağrı.

Kanun Hükmünde Kararname nedir?

• Kanun hükmünde kararname veya KHK genel tanım olarak yasama organının konu, süre ve amacı belirleyen bir yetki kanunu ile verdiği yetkiye ya da doğrudan doğruya anayasadan aldığı yetkiye dayanarak, hükümetin çıkardığı, maddi anlamda kanun gücüne sahip, parlamentonun tasdiki ile şekli ve organik anlamda kanun gücünü kazanacak olan kararnamelerdir. Türkiye'de 1982 Anayasası'nın 87. maddesi ile, "Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek" TBMM'nin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Anayasa'nın 91. maddesinde de KHK çıkarma yetkisi verme hususu düzenlenmiştir.

Kayyum nedir?

• belli bir malın belli bir süre yönetilmesi ya da belli bir işin yapılması için resmi makamlarca yetkili olarak görevlendirilmiş kimse.

KDV tevkifatı uygulaması nedir?

• Teslim veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan verginin, teslim veya hizmeti yapanlar tarafından değil, bu işlemlere muhatap olanlar tarafından kısmen veya tamamen vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilip ödenmesidir.

Kısmi tevkifat nedir?

• Hesaplanan verginin belirli kısmının işleme muhatap alıcılar tarafından diğer kısmının ise işlemi (teslim veya hizmeti) yapan tarafından beyan edilip ödenmesidir.

Konkordato nedir?

• Basit tabirle iflastan kurtulmak için karşılıklı tavizlerin verilmesi suretiyle sonuçlanan bir anlaşma veya borç yapılandırması şeklinde adlandırılabilir.
• Hukuken Borçlarını vadesi geldiği hâlde ödeyemeyen veya vadesinde ödeyememe tehlikesi altında bulunan borçluların kendilerine vade verilmesi veya alacaklıların alacağında indirim yapılması suretiyle borçlarını ödeyebilmesi ve iflastan kurtulması için öngörülen bir düzenlemedir.

Mahsup nedir?

• Hesap edilmiş, hesaba dahil edilmiş, bir miktarın hesaptan düşülmesi.

Maktu vergi nedir?

• Mükelleflerden belirli bir tarifeye göre eşit miktarlarda alınan vergilere verilen isimdir.

Menkul nedir?

• Menkul kelime anlamı olarak 'taşınabilir'' demektir. Hukuki açıdan, bir yerden bir yere taşınabilen malları ifade eder.

Muayyen nedir?

• Tayin edilmiş olan, belirli.

Muafiyet nedir?

• Bir mükellefin veya mükellef gurubunun vergi dışı tutulmasıdır. Bu muafiyet kısmen veya tamamen olabilir.

Murahhas nedir?

• Yetkili üye, bir görev ile görevlendirilen kimse.

Mücbir sebep nedir?

• Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk, yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler; kişinin iradesi dışında vukua gelen zorunlu gaybubetlerdir.

Mükellef kimdir?

• Vergi kanunlarında göre kendisine vergi borcu terettübeden gerçek veya tüzel kişilerdir.

Münferit beyanname nedir?

• Dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyanname ile bildirmeye mecbur olmadıkları kazanç ve iratlardan, vergisi tevkif suretiyle alınmamış olanların bildirilmesine mahsus beyannamedir.

Münhasır nedir?

• Kişiye özel olan, belli sınırlar içinde bulunan.

Müstahsil nedir?

• Ürün yetiştiren kişi.

Müstahsil makbuzu nedir?

• Defter tutan çiftçilerin, defter tutmayan çiftçiler ile yaptıkları alışverişler sırasında düzenledikleri belgedir.

Navlun faturası nedir?

• Navlun ile ilgili bilgileri kapsayan, nakliyeci tarafından düzenlenen CF ve CIF satışlarda konişmento ile birlikte ibrazı gereken fatura.

Provizyon nedir?

• Karşılık anlamına gelen provizyon, bir çekin para olarak karşılığıdır.

Rayiç bedel nedir?

• Bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım satım değeridir.

Re'sen vergi tarhı nedir?

• Vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkan bulunmayan hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunmasıdır.

Rücu hakkı nedir?

• Geri dönme veya cayma hakkı da denilen rücu hakkı, bir kişinin yaptığı bir ödemeyi bu ödemeden yararlanan diğer bir kimseden isteme hakkıdır.

Sehven nedir?

• Yanlışlıkla.

Serbest meslek faaliyeti nedir?

• Sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari niteliği olmayan işlerin işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Sermaye şirketi nedir?

• Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş olan anonim, Limited ve Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler ile benzeri nitelikteki yabancı şirketlerdir.

Sirküler nedir?

• Gelir İdaresi Başkanlığı'nın bir konuyla ilişkin görüşlerini yansıtmaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığı adı altında faaliyet göstermekte olan denetim birimlerini bağlamaktayken doğrundan Maliye Bakanı'na bağlı olarak çalışan denetim birimleri bağlayıcı özelliği olmayarak tüm mükelleflere yol gösteren bazı idari yazılardır.

Şerh nedir?

• Açıklama, yorumlama, açık bir şekilde anlatmak.

Tam mükellef kimdir?

• Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilen küşü ve kurumlardır.

Tam tevkifat nedir?

• İşlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tamamının işleme muhatap olan alıcılar tarafından beyan edilip ödenmesidir.

Tarh nedir?

• Vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tespit eden idari muameledir.

Tasfiye nedir?

• Bir ticari kuruluşun iflas etmesi üzerine mal ya da paralarının alacaklılara payları nispetinde dağıtılmasıdır.

Tasnif nedir?

• Sınıflandırmak, kategorize etmek.

Tevkifat nedir?

• Tevkifat, kesinti demektir. Vergiler üzerinde kesintiler yapma anlamındadır.

Tevsik nedir?

• Belgeye dayandırmak, yazılı hale getirmek.

Tüzel kişi kimdir?

• Vergiye tabi olan ortaklıklar, vakıflar, dernekler vb. kuruluşlardır.

Tüzük nedir?

• Bakanlar Kurulu tarafından kanunların uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere çıkarılır. Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girer.

Ücret nedir?

• İşverene tabi ve belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para temsil edilebilen menfeatlerdir.

Ücret geliri nedir?

• Serbest meslek faaliyetlerinin bir işverene tabi olarak yapılması halinde elde edilen gelire ücret geliri denir.

Veraset nedir?

• Miras, vasiyet ve miras mukavelesi gibi ölüme bağlı tasarruflardır.

Vergi bilinci nedir?

• Kamu hizmetlerinin gerçekleştirilmesi bakımından verginin önemini bilen toplum bireylerinin, vergi ile ilgili ödevlerini yerine getirmedeki isteklilik seviyesidir.

Vergi değeri nedir?

• Bina ve arazinin Emlak Vergisi Kanunu'na göre tespit edilen değeridir.

Vergiye gönüllü uyum nedir?

• Mükellefler tarafından vergiye ilişkin yükümlülüklerin doğru, zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirilmesidir.

Vergi sorumlusu kimdir?

• Verginin ödenmesi bakımından, alacaklı vergi dairesine karşı muhatap olan kişidir.

Vergi ziyaı nedir?

• Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.

Yevmiye defteri nedir?

• Kayda geçirilmesi gereken işlemlerin tarih sırasıyla ve madde halinde tertipli olarak yazıldığı defterdir. Vergi Usul Kanunu uyarınca tutulması zorunlu defterlerden biridir.

Yönetmelik nedir?

• Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak ve bunlara aykırı olmamak üzere çıkardıkları düzenleyici idari işlemlerdir. Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı kanunla belirlenir.