Bilinmesi Gereken Temel Ekonomi Terimleri ve Anlamları

Ekonomi haberlerini anlamak ve gündemi takip etmek için bazı ekonomi terimlerini ve anlamlarını bilmek gerekiyor.

EKONOMİ TERİMLERİ VE ANLAMLARI

Enflasyon nedir?

TÜİK'in yayımladığı resmi endekslerle ölçümlenen enflasyon, tüketici ve üretici fiyat gelişmelerini gösterir. Enflasyon, ürün ve servis fiyatlarındaki artış dolayısıyla da satın alma gücündeki azalma oranıdır.

Fiyatlar, ürün ve hizmetlerle dolaşımdaki para oranı arasındaki istikrara göre oluşur. Paradaki artış (emisyon), mal ve hizmet miktarındaki artış (büyüme) ile dengeliyse, fiyatların genel düzeyi değişmez. Şayet bunlardan biri fazla üretilirse denge bozulur ve az üretilen daha değerli hale gelir. Enflasyonun yükselmesi paranın alım gücünü azaltır, düşmesi ise fiyatların daha az artması, insanların alım güçlerinin daha az azalması ve neticesinde istikrar demektir.

Enflasyon oranı, tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve üretici fiyat endeksi (ÜFE) baz alınarak hesaplanır.

Faiz nedir?

Tasarruf etmek veya başka amaçlarla, başkasına ödünç verilen para için istenen bedele faiz denir. Oransal ifadesine de faiz oranı denir. Faiz oranı, dönemsel, yıllık veya bileşik faiz oranı olarak ifade edilir.

Para politikası nedir?

Ekonomik büyüme, finansal istikrar, fiyat dengesi ve istihdamın artması gibi hedeflere ulaşmak için paranın elde edilebilirliğini ve maliyetini etkilemek için alınan kararları ifade eder. Para politikasının yürütümünden merkez bankası sorumludur. Merkez bankasının esas amacının fiyat istikrarını sağlamak olduğu TCMB Kanunu ile hükme bağlanmıştır.

Maliye politikası nedir?

Devletin kamu harcamaları ve kamu gelirlerini kullanarak ekonominin tam istihdama ulaşmasını sağlamak, ekonomideki dalgalanmaları en aza indirgemek ve adaletli bir gelir dağılımını sağlamak için uyguladığı ekonomik politikadır.

Genişlemeci ve daralmacı maliye politikası olmak üzere 2 türlü maliye politikası vardır.

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) nedir?

Bir ülke vatandaşlarının bir dönem içinde ürettiği katma değerdir.

Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) nedir?

Bir ülkenin sınırları içinde bir dönemde üretilen katma değerdir.

Cari Denge nedir?

Bir ülkenin ihracat ithalat farkıyla, turizm, taşımacılık vs. gibi döviz kazandıran ya da kaybettiren işlemlerinin istikrarını gösterir. İhracat ve diğer döviz getiren işlemler sonucunda elde edilen gelir, ithalat ve diğer döviz kaybettiren işlemleri sonunda ödediği giderlere eşitse cari dengesi denktir.

Eğer ithalata ve diğer döviz kaybettirici işlemlerden kaynaklanan giderleri, döviz kazandırıcı işlemlerden elde ettiği gelirlerden fazlaysa cari açık, az ise cari fazla durumu söz konusu olur.

Cari açık

Bir ülkenin ithalatı ile ihracatı arasındaki farktan doğan bütçe açığına denir.

TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) nedir?

Yıllık enflasyon değerindeki varyasyonu ölçmek için kullanılır. Herhangi bir tüketicinin satın aldığı belli ürün ve hizmet grubunun fiyatlarındaki ortalama değişimleri gösteren bir ölçüttür.

ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) nedir?

Yıllık veya aylık enflasyon rakamını belirlemek için kullanılır. Belli bir zamanda, üretilen ve yurt içine satışa sunulan ürünlerin, üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini ölçen fiyat endeksidir.

Para piyasaları nedir?

Vadesi bir seneden kısa olan fonların el değiştirdiği mali piyasaya denir. Bu tanıma göre örneğin T.C. Hazinesinin ihraç etmiş olduğu devlet iç borçlanma senetlerinden (DİBS) biri olan hazine bonoları para piyasası ürünü olurken, yatırım kredileri ve proje finansmanı kredileri vadeleri bir yıldan uzun oldukları için sermaye piyasası ürünü sayılır.

Deflasyon

Toplam arzın, toplam talebi aşmasıdır.

Portföy

Yatırımcının sahip olduğu menkul kıymetlerin tamamına denir.

Hisse Senedi

Hisse senetleri bir mülkiyeti veya ortaklığı temsil eder. Sermaye şirketlerinin ortaklarına paylarını ve ortaklıklarını belgelemek için verdikleri değerli evraktır. Başka bir deyişle Bir şirketin anaparasının eşdeğer parçalarından birisidir.

Hazine Bonosu

Hazine tarafından vadesi 1 yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu olarak işlem gören borçlanma senetleridir.

Birincil Piyasa

Hisse senetlerini halka arz eden şirketlerle, tasarruf sahiplerinin direkt olarak karşılaştıkları piyasadır.

Factoring

Alacak hakkının, başka kuruluşa devri sonunda likit fon sağlayan bir finansal işlemdir.

Offshore

Yasal düzenlemelerin kişi ve şirketler için geçerli olmadığı veya genişletildiği yerdir.

Spekülasyon

Kişinin beklentileri doğrultusunda fiyat veya döviz kurundaki değişmelerden gelir elde etmek maksadıyla gerçekleşen işlemdir.

Menkul Kıymet Iradı

Menkul ve gayri menkullerden elde edilen kira, faiz, rant vs. hasılatı ifade eder.

Yatırım Fonları

Kişilerden katılma belgeleri karşılığı toplanan paralarla belge sahipleri hesabına, oluşturulan portföyü işletmek maksadıyla kurulan mal varlığıdır.

İşlem Hacmi

Bir zaman dilimi içerisinde yapılan alım satım işlemleri adeti ve bu sayının emirlerin gerçekleştiği andaki fiyatla çarpımından elde edilen para birimi cinsinden değeridir.

Devalüasyon nedir?

Bir döviz cinsinin başka bir döviz cinsine veya genel olarak diğer döviz cinslerine karşı değer kaybetmesidir.

Likidite nedir?

Vadesi gelen borcunuzu başka bir kaynaktan, kolaylıkla borç alarak ödeme gücüdür. Yükümlülükleri zamanında tam olarak karşılama gücüdür. Ayrıca sahip olunan varlıkların gerektiğinde hızlıca ve piyasa fiyatına yakın seviyede elden çıkarabilme imkanıdır. Bunları yapma gücü varsa likidite problemi yok demektir.